پدیده کرونا

 

گاهی در صحرا یا کوهستان مخصوصاً موقع شب هنگام عبور از کنار دکل های فشار قوی صدای عجیبی شنیده می شود صدایی شبیه ویز ویز زنبور!. در اطراف ترانسفورماتورها هم این صدا شنیده می شود ولی باید به این نکته توجه داشته باشید که مکانیزم تولید این صدا در ترانسفورماتورها با خطوط انتقال برق فرق می کنند.

اگر نمی دانید این صدا ناشی از چیست پس با علم برق همراه باشید.

 

صدای ویز ویز خطوط فشار قوی

صدای ویز ویز مانندی که شما از کابل‌های دکل‌های فشار قوی می شنوید ناشی از پدیده کرونا است. این پدیده زمانی اتفاق  می افتد که هوای اطراف کابل ها یونیزه می شود.

هنگامیکه گرادیان ولتاژ در سطح یک هادی بیش از شدت دی الکتریک هوای اطراف هادی گردد، هوای اطراف هادی یونیزه می شود. اگر گرادیان ولتاژ بیش از 30 کیلوولت بر سانتیمتر گردد با پدیده کرونا مواجه می شویم و میدان الکتریکی در اطراف ماده رسانا می تواند به حدی متمرکز شود که هوای مجاور خود را یونیزه کند. این مسئله می تواند منجر به تخلیه جزئی انرژی الکتریکی شود، که به آن کرونا می گویند.

 

 

پدیده کرونا
 
پدیده کرونا
 
یونیزه شدن هوای اطراف کابل بستگی به ولتاژ کابل، رطوبت هوا و ارتفاع دکل دارد. پدیده کرونا معمولاً در خطوط فشار قوی رخ می دهد و در هنگامی که هوا بارانی است یا رطوبت هوا بالاست پدیده کرونا در اطراف سیم‌های حامل جریان بیشتر می‌شود. این پدیده ممکن است علاوه بر تولید صدا حتی هاله نور آبی رنگ هم نزدیک های صبح یا غروب اطراف خطوط انتقال تولید کند.
پدیده کرونا باعث به هدر رفتن انرژی الکتریکی و همچنین کاهش راندمان خطوط انتقال نیرو می‌گردد. کرونا کاربردهای صنعتی بسیار مهمی دارد از جمله در: رسوب دهنده های الکتروستاتیکی، زیروگرافی، ایجاد خواص چسبندگی یا قابلیت خیس شدگی در لایه های پلیمری، کاربردهای ضد الکتریسیته ی ساکن برای فیلم های عکاسی و ورقه های پلاستیکی و...
 
صدای ویزویز ترانسفورماتور
 
ترانسفورماتورها به دو دلیل صدای ویز ویز تولید می کنند:

   1) میدان های مغناطیسی پراکنده
   2) مغناطوکشسانی

میدان های مغناطیسی پراکنده باعث لرزش ملحقات درونی ترانسفورماتور در فرکانس 50 یا 60 هرتز می شوند.
 
منبع دیگر تولید این صدا مغناطوکشسانی است. مغناطوکشسانی به تغییر در ابعاد یک جسم فروُمغنامغناطیس در هنگام قرار گرفتن جسم در میدان مغناطیسی گفته می شود.
هسته فرومغناطیسی سیم پیچ های ترانسفورماتور به دلیل اثر مغناطیسی جریان متناوب گذرنده از سیم پیچ ها به صورت خیلی جزئی و لحظه ای منبسط و منقبض می شود (اشاره به مغناطوکشسانی) و باعث لرزش خیلی جزئی ترانسفورماتور شده و باعث می‌شود ترانسفورماتور آن صدای ویز ویز یکنواخت را تولید کند.
 
 
خاصیت مغناطوکشسانی
 
پس می توان نتیجه گرفت که عامل بوجود آمدن صدا در ترانسفورماتور هسته است. ساختار هسته به خصوص نوع، جنس و چینش هسته از عوامل مهم تولید صدا در ترانسفورماتور است. این صدا را می توان با طراحی مناسب هسته تا حدودی کاهش داد ولی نمی توان به طور کامل آن را حذف کرد. لازم به ذکر است که شدت این صدا با ولتاژ ترانسفورماتور رابطه مستقیم دارد و هرچقدر سطح ولتاژ بیشتر باشد شدت صدا هم بیشتر خواهد بود به همین دلیل ممکن است صدای ویز ویز بعضی از ترانسفورماتورها را بدلیل ولتاژ پائین آنها نشنوید.
حداکثر سطح صدای مجاز برای گوش انسان (به مدت طولانی ) 85 دسی بل است. با توجه به اینکه ترانسفورماتورهای توزیع در مناطق مسکونی نصب می شوند، مطابق استاندارد DIN42500 حداکثر سطح صدای این ترانسها باید از85dB کمتر باشد. با توجه به نصب ترانسفورماتورهای قدرت در مناطق غیرمسکونی حداکثر سطح صدا تا 100dB نیز می تواند افزایش پیدا کند.
شایان ذکر است که یکی از روش های کاهش سطح صدای ترانسفورماتور در سایت و پست های برق و نیروگاه ها استفاده از دیوارهای آکوستیک (ضد صدا) است تا از آلودگی صوتی ترانسفورماتور کاسته شود.
در زیر فیلمی از دیوار اکوستیک (ضد صدا) در اطراف ترانسفورماتور قدرت را مشاهده می کنید. به تفاوت فاحش صدای ترانسفورماتور در جلو و پشت دیوار توجه کنید.